De pastoor als bemiddelaar, de kerk als rechter

Tentoonstelling 150 jaar Sint-Clemenskerk – Pupiter 2

(Klik op de blauwe linken om alle beelden en/of documenten te zien. Je kunt vergroten activeren door met de muis over de afbeelding te gaan en twee keer op ctrl te drukken.)

2.1 Het document hieronder is het oudste document dat bewaard wordt in het Hoeilaartse parochiearchief. Het is gedateerd Paasavond 1416. Vermits het vóór Pasen dateert en men in Brabant de “Paasstijl” gebruikt voor de datering van officiële akten, betreft het 1417.
Waar gaat het over? Herman De Lathouwer heeft Aernt Jacobs omgebracht. Vader en zoon De Lathouwer engageren zich om bij de Hoeilaartse pastoor missen te laten opdragen voor de zielenzaligheid van Aernt. Om dat te bekostigen stellen zij hun goederen als waarborg ter beschikking. Om de overeenkomst symbolisch te bezegelen wordt een (graan)halm aan de meier overhandigd. Pastoor toen was Clement Raes.
(Kerkelijk Archief Hoeilaart I.4.1.1)

2.2 Een gelijkaardig document (deel 1, deel 2) van 3 maart 1525 (vóór Pasen, dus 1526).
Clement De Bontridder heeft Wouter De Becker verwond. Er loopt een proces voor de schepenbank van Terheide. Om dat geschil stop te zetten, komt vader De Bontridder met Gillis Keyaert, zwager van Wouter De Becker, overeen de zaak in der minne te regelen, wat gebeurt in het bijzijn van Peeter De Beer, pastoor, en Roeloff Absoloons, heer van Terheide.
(A.RA. Leuven, Schepengriffies Brabant, nr. 4124)

2.3 In kerkelijke zaken was het de kerkelijke rechtbank, de officialiteit, die uitspraak deed. Dat gebeurde ondermeer in huwelijkszaken. Deze beslissing uit 1459 is er zo eentje: er waren huwelijksbeloften gedaan tussen Peter Keyaerts en Elisabeth Tsbonten. Elisabeth werd echter geschaakt(!) door Willem Francken en ontvoerd. De kerkelijke rechtbank legt zich neer bij de feitelijke toestand: het huwelijk tussen Willem en Elisabeth blijft bestaan. Peter Keyaerts is vrij om een nieuwe echtgenote te zoeken.
(VLEESHOUWERS C. – VAN MELKEBEEK M., Liber sentenciarum van de officialiteit van Brussel, Band II, 1455-1459, Brussel, 1983, beslissing 1521, pp.922-923)

2.4 Twee testamenten opgesteld met de pastoor in de functie van “notaris”.
In het eerste testament maken de erflaters, Mattheus Pay en Anna Goossens, 50 gulden over aan Marie Goossens, de onwettige dochter van Anna. Zij is hen behulpzaam geweest en daarvoor wordt ze beloond. Ze ontvangt het bedrag slechts op het moment dat ze trouwt. Testament van 16.2.1750.
(A.RA. te Leuven,  Kerkelijk Archief, 22955)

Het tweede testament werd gedicteerd door Maria Hauwaert weduwe Henri Vanderlinden. Zij bevoordeelt haar zoon Joannes “voor synen dienst”. Hij ontvangt vooruit 20 gulden, haar varken, al haar aardappelen en andere groenten alsook de hop, de turf, het koren en het stro. Voorwaarde is dat hij de huishuur aan zijn broer Jan  betaalt alsook de belastingen. Testament van 8.11.1783.
(A.RA. te Leuven,  Kerkelijk Archief, 22955)

We vermoeden dat het hier telkens om arme mensen gaat, die de kosten van een notarisakte wilden ontwijken. Er is ook geen overdracht van geld of goederen voor de kerk.

2.5 Twee Hoeilanders, Clement De Becker en Wijnand Timmermans, werden betrapt toen ze met een valse hamer in het Zoniënwoud eiken aanduidden die mochten geveld worden (ttz. die ze zelf wilden vellen). De pastoor laat weten dat ze goede christelijke parochianen zijn en dat de mensen, zelfs buiten het dorp, verwonderd waren dat hen zoiets overkomen was en ze vastgehouden werden in de Steenpoort te Brussel. Meer concreet laat de pastoor weten dat Clement De Becker met de allergrootste moeite zijn kost verdient en dat Wijnand Timmermans ook moet instaan voor zijn moeder en drie jonge kinderen
(A.RA. te Leuven,  Kerkelijk Archief, 22968, gedateerd 17.6.1787)

Historisch onderzoek en teksten: Michel Erkens